اثربخشی نمک بر سلامتی و تاثیر آن در دوران بارداری
اثربخشی نمک بر سلامتی و تاثیر آن در دوران بارداری
اثربخشی نمک بر سلامتی و تاثیر آن در دوران بارداری را میتوانید در تازه های خواص مواد غذایی در سایت آشپزی ها مشاهده کنید.
نمک یکی از پر مصرف ترین مواد در غذای ما ایرانی ها است. این چاشنی طعم خوبی به غذا می دهد اما نباید گول این طعم خوب را خورد ، چرا که در پس مزه ی خوبش مضرات بسیاری نهفته شده است. مضراتی از قبیلی تنگی نفس ، فشار خون بالا و …
قصد داریم بگوییم اگر نمک خور قهاری هستید، دست کم نمک یددار مجوزدار بخورید و اگر هم دوست دارید آجیل شور بخورید آن را از اماکن معتبر و تحت نظارت بخرید یا انواع بسته بندی و کارخانه ای آن را انتخاب کنید. شاید بپرسید دلیل این توصیه های تکراری چیست و چرا اینقدر نمک برایمان مهم شده است؟
لازم است بدانید با وجود آن که نمک، محصولی کم ارزش است، اما نمونه تقلبی آن تولید و بیشتر کارگاه های زیرپله ای برای خوش نمک کردن محصولاتی چون آجیل و دیگر فرآورده های غذایی بدون مجوز، از این نمک های ناخالص ارزانقیمت استفاده می کنند. گاهی هم این نمک به صورت بسته بندی شده و با عنوان یددار به فروش می رسد که اگر توجه کرده باشید ردپایی از مجوز بهداشت روی بسته بندی آن پیدا نمی کنید، اما پرسش اینجاست چه فرقی میان نمک خالص با انواع ناخالص آن وجود دارد و منظور از اصطلاح تبلور مجدد که روی برخی بسته های نمک نوشته می شود، چیست؟ اگر نمک ناخالص یا محصولات حاوی این نمک را بخوریم برایمان چه اتفاقی می افتد؟ مزیت نمک های یددار چیست؟ نمک های کریستالی و پودری چه فرقی با هم دارند؟ تفاوت نمک دریا با سنگ نمک در چیست؟ آیا به هم چسبیدن و کلوخه شدن نمک نشان دهنده فساد، تقلبی بودن یا کیفیت پایین آن است؟ آیا به نمک مواد نگهدارنده می زنند؟
چند نوع نمک داریم؟
نمک از سنگ نمک معدن یا دریاچه های نمک همچون دریاچه قم و ارومیه استخراج می شود و در طبیعت بندرت نمک به صورت کاملا خالص یافت می شود و همواره ناخالصی هایی چون سنگریزه، ماسه، گل و لای، گچ، املاح کلسیم، منیزیم و فلزات سنگین مانند سرب، جیوه و آرسنیک در آن وجود دارد که کار اصلی کارخانجات تصفیه، یددارکردن و بسته بندی نمک است. در نتیجه نمک سفره محصولی نیست که طبق فرمولاسیون شیمیایی در کارخانه تولید شود. البته در صنعت نمک های فلزی در اثر فعل و انفعالات شیمیایی تولید می شود که خوراکی نبوده و مصارف صنعتی دارد. علاوه بر نمک دریا و معدن، نمک رژیمی و نمک میوه هم وجود دارد که کمتر تولید و مصرف می شود و چون شوری آن حاصل از پتاسیم است مضرات نمک های سدیم را ندارد.
نمکی با تبلور مجدد
سنگ نمک، سنگ جدا شده از کوه و معدن است که ابتدا خرد و درون آب حل شده و ترکیبات نامحلول آن رسوب می کند. در مرحله بعد آب نمک روی رسوب را حرارت داده و نمک خالص و تصفیه می شود. احتمال دارد برای کریستال گیری و تصفیه مجدد، دوباره این روش را تکرار کنند و به تبع نمک حاصله سفیدتر و خلوص بیشتری دارد و به اصطلاح «تبلور مجدد» روی بسته نمک درج می شود؛ البته چون نمک برخی معادن خلوص بالایی دارد گاهی نمک نیاز به تبلور دوباره ندارد، اما بهترین نوع، نمک با تبلور مجدد است. نمک دریا هم تقریبا به همین شیوه تهیه می شود. آب دریاچه های شور را در حوضچه هایی تبخیر و رسوب حاصله را که همان نمک ناخالص است همچون سنگ نمک تصفیه می کنند.
بلایی که نمک ناخالص به سرمان می آورد
حال ممکن است برخی تولیدکنندگان غیرمتعهد برای صرف هزینه کمتر عملیات تصفیه و تبلور را روی نمک انجام ندهند و فقط به خرد، آسیاب و پودر کردن سنگ نمک اکتفا کنند. در نتیجه نمک حاصله حاوی رسوبات و ناخالصی هایی است که می تواند تهدیدکننده سلامت مصرف کننده شود. املاح نامحلول مثل شن، ماسه، خاک، گچ و منیزیم در نمک گرچه مضر و سمی نیست، اما میزانش در نمک ناخالص بالا بوده و موجب می شود که شوری نمک کمتر احساس شود و همین امر موجب مصرف بیشتر نمک و بروز پرفشاری خون، ناراحتی های کلیوی و سنگ کلیه می شود، اما نکته مهم تر آن که ناخالصی های ناشی از فلزات سنگین مانند سرب، جیوه، آرسنیک و کادمیوم در این نمک ها با وجود میزان کم به دلیل خاصیت تجمع تدریجی در بافت های بدن در درازمدت بسیار مخرب بوده و موجب بروز مسمومیت های مخاطره آمیزی می شود.سرب می تواند سبب کم خونی، دردهای عضلانی، کوتاه قدی، توقف رشد، آسیب به کلیه ها و ناراحتی های گوارشی شود. جیوه سبب افسردگی، عصبانیت و اختلالات کروموزومی در جنین خانم های باردار شده و آرسنیک موجب ریزش مو، اسپاسم ماهیچه ای انگشتان و تهوع شود. اینها مشکلاتی است که هیچ گاه عامل آن حتی از سوی حاذق ترین پزشکان کشف نخواهد شد، چون این عوارض در کوتاه مدت یا بلافاصله پس از مصرف محصول تظاهر نمی کنند.
برتری نمک یددار شوری آن است
اگر در صنعت بخواهند به نمک، ید بیفزایند، ید را روی نمک تصفیه شده اسپری می کنند تا خوب با دانه های نمک ترکیب شود، اما نکته مهم آن که چون ید کمی شور است، اگر به نمک اضافه شود نیاز به افزودن نمک زیادتر به غذا برطرف می شود و این همان برتری نمک یددار نسبت به نمک ساده است.
البته نباید سودمندی ید را از یاد ببریم. از آنجا که میزان ید در فرآورده های دریایی بیشتر است و این آبزیان هم همیشه مورد کم لطفی ما ایرانی ها قرار می گیرند، میزان ید ایرانی ها پایین و کمبود آن موجب کم کاری غده تیروئید و تورم گلو (گواتر) به همراه نشانه هایی چون خستگی، خواب آلودگی و افسردگی می شود. به گفته متخصصان اختلال در رشد مغزی و جسمی، ناشنوایی و انحراف چشم، کاهش بهره هوشی در کودکان، کاهش قدرت یادگیری و افت تحصیلی هم از دیگر عوارض کمبود ید است.
نمک دریا یا سنگ نمک؟
این که می گویند نمک دریا موجب افزایش فشار خون نمی شود و ید آن، نیاز به مصرف نمک یددار را برطرف می کند، صحت دارد؟ نمک دریا چون از دریا استخراج می شود تا حدودی حاوی املاح معدنی همچون ید است و در مقایسه با سنگ نمک قدری طعم دارتر، پراملاح تر و ناخالصی های سمی کمتری دارد، اما این به آن معنا نیست که میزان ید نمک دریا در حد مورد نیاز بدن است و سدیم پایینی دارد. سدیم نمک دریا بسان سنگ نمک است و باعث افزایش فشار خون می شود و نباید آن را جایگزین نمک یددار کرد. از سوی دیگر چون تولید نمک دریا کم است بیشتر این نمک در عطاری ها و با این باور که چون حاوی املاح معدنی زیادی است به صورت تصفیه نشده و حتی با نام نمک درمانی عرضه می شود که خطر ناخالصی های آن زیاد است.
نمک کلوخه خوب یا بد؟
گاهی در هنگام خرید یا نگهداری برخی انواع نمک های بسته بندی شده شاهد سفت و کلوخه شدن آن هستیم به طوری که باید کلوخه را دردست بفشاریم تا پودر شود. لازم است بدانید نمک محصولی است که نسبت به محیط خشک تر بوده و در نتیجه اگر در مکان مرطوبی نگهداری شود و پودری و دانه های ریزی داشته باشد به سرعت رطوبت را به خود جذب کرده و به هم می چسبد و این نشان دهنده تقلبی بودن، رشد کپک یا فاسد و نامرغوب شدن محصول نیست و اگر نمک را در جای خشک نگهدارید، کلوخه ها خشک و پودری خواهند شد و چون نمک کالری و ارزش غذایی ندارد و فقط یک مزه است، نفوذ رطوبت در آن موجب بی ارزش شدن آن نمی شود، اما اگر یددار باشد نور، رطوبت، ماندگاری بیش از شش ماه و حرارت طبخ، ید آن را از بین می برد. این را هم بدانید ریزی و درشتی دانه های نمک بیشتر برای تنوع محصول است و تعیین کننده ارزش تغذیه ای یا کیفیت آن نیست. نمک نیاز به مواد نگهدارنده ندارد و هیچ میکروبی در آن رشد نمی کند، اما از مواد افزودنی ضد کلوخه در آن استفاده می شود.
توصیه: از آنجا که برای شور و پروزن کردن مغزهای آجیل از نمک زیادی استفاده می شود و از آنجا که آجیل در ایام عید یکی از پرمصرف ترین تنقلات است، اگر آغشته به انواعی از نمک های ناخالص باشد می تواند بسیار زیانبار باشد. در نتیجه از خرید آجیل های نامرغوب و بویژه تخمه های آفتابگردان پرنمکی که بیشتر در کنار خیابان های پرتردد از سوی دستفروشان به فروش می رسد و هیچ گونه نظارتی بر آن نیست، اجتناب کنید و حتما آجیل مورد نیاز خود را از مراکز معتبر که تحت نظارت هستند، خریداری کنید.
حال ببینیم چگونه میشود ید را به مصرف غذایی رساند؟
کمبود ید در بدن سلامتی انسان ها را از راههای مختلف به مخاطره می‌اندازد. مهم ترین تاثیر منفی کمبود ید، عدم رشد طبیعی مغز انسان است. بعضی از عوارض ناشی از کمبود ید، در صورت بروز، غیر قابل جبران می‌باشند اما همه این عوارض به طور کلی و به سادگی با استفاده از یکسری تکنیک ها و روشهای افزودن ید به مواد مصرفی قابل پیشگیری هستند، به طوری که مسئولین بهداشت و سلامتی و سازمان های بین المللی به طور فزاینده ای تشخیص داده اند که پیشگیری از عوارض ناشی از کمبود ید یک هدف قابل حصول می‌باشد که منافع زیادی برای مردم جهان خواهد داشت.
حال ببینیم چگونه میشود ید را به مصرف غذایی رساند؟
روشهای اضافه کردن ید:
1- نمک ایده آل‌ترین وسیله برای اضافه کردن ید است زیرا هر فردی به طور روزانه احتیاج به حد معمولی از نمک خواهد داشت. تکنیک های اضافه کردن ید به نمک بسیار ساده هستند . ضمن اینکه اضافه کردن ید ، ظاهر و مزة نمک را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.
2- اضافه کردن ترکیبات یددار به آب آشامیدنی.
3- توزیع قرص‌های حاوی ترکیبات ید.
4- تزریق روغن های حاوی ترکیبات ید.
نحوه یددار کردن نمک :
1- مخلوط کردن خشک: این روش برای نمک پودر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2- اضافه‌کردن ترکیبات‌یدبه صورت‌قطره‌ای: که برای نمک‌کریستال مورد استفاده قرار می‌گیرد.
3- روش اسپری کردن.
4-تماس محلول اشباع شده نمک و ترکیبات ید با هم و سپس خشک کردن نمک.
از بین روشهای فوق الذکر روش اسپری کردن و مخلوط کردن خشک موفقیت‌آمیزتر از سایر روش‌ها هستند.
مکانیزم اثر ید در بدن انسان :
در ساخته شدن هورمون های غده تروئید ، ید به کار میرود که تروئید آن را از خون جذب میکند؛ بنابراین مصرف غذاهای یددار مثل ماهی یا استفاده از نمک یددار به جای نمک معمولی در کارکرد این غده موثر است.
هورمون های غده تروئید فرایندهایی را کنترول میکنند که نتیجه آنها تولید و ذخیره انرژی در سلول های بدن است با این عمل انرژی مورد نیاز سلول ها را در مواقع مختلف تامین میکنند. غده تروئید در زیر حنجره قرار دارد، هورمون های این غده در کودکی باعث رشد بهتر اندام ها به ویژه مغز و در بزرگسالی باعث افزایش هوشیاری میشوند.
خستگی ، خواب آلودگی و کمبود انرژی میتواند از علائم کم کاری تروئید باشد. همچنین خستگی ، اختلال در خواب ، کاهش وزن و عرق کردن زیاد میتواند از علائم پرکاری تروئید باشد.
پزشکان سفارش میکنند که برای جلوگیری از ناهنجاری های تروئیدی بیشتر از نمک یددار استفاده کنید. ید موجود در نمک ، ناپایدار است و به مرور کاهش میابد بررسی کنید که آیا نمک موجود در خانه شما یددار است یا نه؟
علائم کمبود ید در بدن:
شایع ترین نوع بیماری در اثر کمبود ید در بدن، بیماری گواتر است، گواتر بیشتر در خانم ها و افرادی که در ارتفاعات زندگی میکنند دیده میشود مصرف بیش از حد شلغم،کلم،گل کلم وچغندر باعث گواتر میشود که شایع ترین ناحیه بروز گواتر جلوی گردن فرد مبتلا است.
دوران جنینی :
کمبود ید در این دوران باعث کند ذهنی،اختلال حرکتی و روانی،لالی وکری میشود.
کودکی :
دردوران کودکی باعث اختلالات جسمی و روانی وکند ذهنی میشود .
بزرگسالی:
کم کاری غده ی تیروئید در بزرگسا لی در اثر کمبود ید در بدن باعث ضعف عمومی و اختلال عصبی و اختلال در خواب می شود. نتیجه بررسی ها نشان میدهد مقدار نیاز روزانه ی بدن به ید 120تا150میکروگرم می باشد.
بیاید از نمک نه کم و نه زیاد مصرف کنیم که همه چیز در حد متعال بهترین تاثیر را دارد.
تاثیر نمک در دوران بارداری
اگرچه ورم دوران بارداری معمولا بی ضرر است، اما در صورتی که کنترل نشود، می تواند بر کیفیت زندگی مادر و حتی جنین تاثیر بگذارد.
دوران بارداری برای هر مادری زمانی فوق العاده و منحصر به فرد است و علایم و نشانه های بارداری از فردی به فرد دیگر متفاوت می باشد. اما معمولا یک سری علایم شایع وجود دارد که تقریبا در اکثر زنان باردار رخ می دهد.
یکی از این علایم، ورم دوران بارداری می باشد که به آن ادم گفته می شود. ورم این دوران غیرعادی نیست، اما اگر کنترل نشود، ممکن است مادر را به دردسر بیندازد.
به عبارت دیگر اگرچه ورم دوران بارداری معمولا بی ضرر می باشد، اما در صورتی که کنترل نشود می تواند بر کیفیت زندگی مادر و حتی سلامتی جنین تاثیر بگذارد.
ورم بارداری بیشتر در پاها دیده می شود و علت شایع آن، تجمع و احتباس مایعات بدن در اندام های تحتانی مثل پا می باشد.
ورم حاملگی می تواند در هر زمانی از دوران بارداری شروع شود، اما معمولا از ماه پنجم بارداری به بعد شایع می باشد.
ورم دوران بارداری، مختصر و یکنواخت می باشد. در این دوران، حجم مایعات بدن مادر برای تغذیه بهتر جنین بالا می رود. بنابراین قسمتی از این مایعات در مناطق انتهایی بدن و یا در عضلات و مفاصل تجمع پیدا کرده و ورم حاملگی را ایجاد می کنند.
راهکارهای مقابله با ورم دوران حاملگی
1- یکی از مهم ترین راهکارها، کاهش مصرف نمک می باشد. یکی دیگر، کاهش مصرف کافئین (مثل قهوه) می باشد. کاهش مصرف غذاهای شور و پر ادویه، نوشابه های گازدار، قهوه، موادغذایی آماده و فست فودها می تواند راه مناسبی برای غلبه بر ورم دوران حاملگی باشد.
2- افزایش مصرف منابع غذایی حاوی پتاسیم می تواند منجر به کاهش ورم دوران حاملگی شود. موز، پرتقال، سیب زمینی، اسفناج و گوجه فرنگی پتاسیم زیادی دارند.
این گونه موادغذایی علاوه بر کاهش ورم دوران حاملگی، از گرفتگی عضلات پا و درد ناشی از آن جلوگیری می کنند.
3- استراحت کردن در طول دوران بارداری نیز یکی از راه های مقابله با ورم می باشد. به استراحت کردن و خواب کافی در این دوران باید بیشتر از سایر اوقات اهمیت داد.
4- مادران عزیز باید توجه داشته باشند که هنگام استراحت باید پاهای خود را کمی بالاتر از سطح بدن قرار دهند، مثلا روی یک بالش.
5- مادران باردار باید در سه ماهه آخر بارداری، از کفش های مناسب و طبی و راحت استفاده کنند و از پوشیدن کفش های پاشنه بلند جددا خودداری نمایند.
6- از پوشیدن جوراب با کش سفت خودداری کنند، زیرا کش سفت جوراب روی ساق پا خطوطی را ایجاد می کند که درد دارند.
7- برای جلوگیری از ورم دوران حاملگی، مصرف آب را افزایش دهید. آب کافی می تواند نمک و کافئین را جذب و از بدن دفع کند.
8- در معرض هوای گرم قرار نگیرید.
9- هنگام نشستن پاها را روی هم نیندازید.
10- ورزش کردن به مادرانی که از ورم حاملگی رنج می برند، توصیه می شود و باید تحت نظر پزشک باشد. معمولا ورزش هایی مثل شنا کردن در آب خنک می تواند به کاهش ورم پا کمک کند. همچنین حمام آب سرد نیز مفید می باشد (البته در صورتی که قادر به تحمل آب سرد باشید).
11- استفاده از کمپرس آب سرد روی نقاطی از بدن که ورم کرده اند، مفید می باشد.
12- از پوشیدن پوشاک تنگ مثل شلوار، بلوز، جوراب و کفش تنگ در دوران حاملگی بپرهیزید. پوشیدن لباس تنگ منجر به افزایش ورم در اندام ها می شود. در دوران حاملگی باید از لباس های نخی و گشاد و راحت استفاده کرد.
13- به پهلوی چپ خود بخوابید. این کار سبب بهبود گردش خون در بدن می شود.
14- برخی محققان ورزش هایی مانند یوگا را برای بهبود و کاهش ورم دوران حاملگی توصیه می کنند.
هشدار
1- مادران عزیز باید توجه داشته باشند که به محض مشاهده ورم شدید و ناگهانی در مناطقی مانند دست، صورت و مچ پا (و یا هر جای دیگری از بدن) سریعا به پزشک متخصص خود مراجعه کنند تا او مراقبت های لازم را در این خصوص اعمال نماید. ورم دوران بارداری اگر با نوسانات فشار خون همراه شود، به عنوان پدیده ای خطرناک در حاملگی تلقی می شود و فرد باید سریعا تحت مراقبت پزشکی قرار بگیرد، زیرا امکان خطر برای مادر و جنین وجود دارد.
2- مادران باید بدانند که ورم بدن در آب و هوای مرطوب افزایش می یابد. همچنین اگر یک روز فعالیت بدنی زیادی داشته باشید، ممکن است بیشتر دچار ورم شوید. ایستادن زیاد و طولانی مدت نیز منجر به افزایش ورم در این دوران می شود.
3- اگر همراه با ورم حاملگی دچار سردردهای بدی شدید، حتما با پزشک خود در میان بگذارید، زیرا می تواند نشانه هایی از افزایش خطرناک فشار خون در دوران حاملگی باشد.
نمک
